Wspomnienie św. Tomasza okazją do spotkania z myślą Edyty Stein

Do spotkania z myślą św. Tomasza z Akwinu, patrona uczelni katolickich, w tym roku poprowadziła uczestników okolicznościowego spotkania w naszym seminarium św. Teresa Benedykta od Krzyża – Edyta Stein.

- W czasie, gdy Europa zagubiła swe korzenie, św. Teresa Benedykta od Krzyża (Edyta Stein) jako jej patronka wskazuje i przypomina o źródłach europejskiej tożsamości – mówił podczas wykładu poświęconego osobie wielkiej myślicielki ks. dr hab. Jerzy Machnacz z Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Prelegent ukazał intelektualną drogę Edyty Stein od metody fenomenologicznej i spotkania z Edmundem Husserlem do zachwytu nad filozofią św. Tomasza z Akwinu.

- Edyta marzyła o życiu wspaniałym, szczęściu, sławie, czymś wielkim. Chciała poznać siebie, wiedzieć, co to znaczy być człowiekiem. Przeszła drogę od filozofii osobistej do filozofii osoby – w taki sposób kreślił portret osobowościowy świętej ks. Machnacz. – Edyta w młodym wieku wybiera ateizm, ale potem pod wpływem przeczytanej w jedną noc autobiografii św. Teresy Wielkiej chce konwertować na katolicyzm. Po roku przygotowań przyjmuje chrzest, co staje się też bramą do spotkania z myślą św. Tomasza – kontynuował wykładowca.

W zgłębianiu myśli tomistycznej pomaga Edycie Stein fenomenologia w ujęciu Husserla. W jaki sposób? - Edmund Husserl był matematykiem, a z powołania filozofem. Przezwyciężył psychologizm w filozofii, co obrazuje jego stwierdzenie: „z powrotem do rzeczy!” Kilka wieków wcześniej św. Tomasz przechodzi od filozofii myśli właśnie do filozofii rzeczy. Posługuję się pojęciami: „istota: i „istnienie” – wyjaśniał prelegent. - Edyta pod wpływem spotkania ze św. Tomaszem otrząsa się z myślenia, że katolicyzm to tylko składanie rąk i myślenie o niebie. Erich Przywara zachęcił Edytę Stein, aby przetłumaczyła nauczanie Doktora Anielskiego na zrozumiały dla Niemców język. Stein sięga po dzieło: „Rozprawa o prawdzie”. Uświadamia sobie przy tej okazji, że można uprawiać naukę w służbie Bogu. W pracy habilitacyjnej podejmuje problem „możności” i „aktu” w koncepcji Arystotelesa. Metodologicznie kształtuje ją Husserl, ale potem przeżywa ona odkrycia filozoficzne za sprawą św. Tomasza – podkreślił ks. Machnacz.

„Byt przygodny i byt wieczny” – to dzieło jej życia. Edyta stawia w nim pytania: „Co to znaczy być? Kim jest człowiek w świetle: ‘być’? ” - W bycie przygodnym istnieje byt wieczny. Jest to odbicie Trójcy Świętej. W taki sposób analizuje to Stein, sięgając do idei partycypacji. Stopniowo następuje zmiana metody: od stricte fenomenologicznej do sięgania po cytaty z Pisma Świętego, Ojców Kościoła, dzieł wcześniejszych filozofów. Edyta chce „dyskutować” z Tomaszem – mówił wykładowca. 

Na koniec wykładu ks. Machnacz wskazał jeszcze jeden rodzaj wiedzy, jaki odkryła św. Teresa Benedykta od Krzyża. Chodzi mianowicie o „wiedzę krzyża”. - „Wiedza krzyża. Studium myśli o św. Janie od Krzyża” – to dzieło było podsumowaniem jej wiary. Krzyż to jedyna nadzieja, praktyka. Wiedzę krzyża ma ten, komu dał się on we znaki. Krzyża doświadcza się w czuciu, kontakcie z drugim człowiekiem oraz mistycznym kontakcie z Bogiem. W taki sposób widziała to święta od krzyża.

Zobacz galerię zdjęć z wykładu i Mszy świętej w kościele seminaryjnym

Po zakończeniu wykładu jego uczestnicy wzięli udział w Eucharystii, której przewodniczył abp Wacław Depo. Przyjechał on na wykład i Mszę św. prosto z uroczystości pogrzebowych kardynała Józefa Glempa. - Potwierdzamy dziś, że prawda objawiona w Jezusie Chrystusie nie jest zamknięta dla żadnej epoki. Tylko wiara pozwala wniknąć do Serca Miłości Boga - podkreślił na początku Eucharystii metropolita częstochowski.

W homilii abp Depo nawiązał do symboliki światła i soli, o których mówił odczytany podczas Eucharystii fragment Ewangelii wg św. Mateusza. - Za kilka dni będziemy przeżywać święto Ofiarowania Pańskiego. Przypomina ono prawdę o Synu Bożym, który przychodzi jako "światłość świata" (J 8,12). Dzisiejsza liturgia uprzedza to wydarzenie, wskazując na rolę światła. W Roku Wiary podkreślone zostają też zadania i rola soli.

- Zgodnie ze słowami Ewangelii miejsce światła nie jest pod korcem. Bóg wszczepia w serce człowieka pragnienie prawdy. Dzięki niemu można na drodze osobistych poszukiwań odkryć też prawdę o sobie. Tymczasem dziś nie każdy chce być otwarty na prawdę słów Chrystusa – kontynuował pasterz kościoła częstochowskiego. - „Światło wiary prowadzi do widzenia” – powiedział św. Tomasz. Żaden wiek nie zwalnia z walki o dojrzałość i wyznanie: „Panie, Ty masz słowa życia wiecznego…” (J 6,68). Każdy z nas, na miarę otrzymanej łaski, ma być oknem otwartym na światło Bożej łaski. Nie możemy zatrzymywać wiary i radości z niej płynącej tylko dla siebie! – podkreślił abp Depo, sięgając m.in. do słów Benedykta XVI, wypowiedzianych podczas Światowego Dnia Młodzieży w Kolonii.

Metropolita odniósł się także do stojącego obok ołtarza obrazu św. Tomasza wraz z relikwiarzem. – Na tym obrazie obecna jest tajemnica Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego. Taki obraz jest też w seminarium w Sandomierzu, gdzie ja przygotowywałem się do kapłaństwa. Jego wymowa jest następująca. Tomasz stojący pod krzyżem Zbawiciela mówi do Jezusa: „Wszystko, co napisałem, to słoma”. Jezus odpowiada mu: „Dobrze napisałeś, Tomaszu!” Ta pokora w poznawaniu prawdy jest nam bardzo potrzebna! Nigdy bowiem nie będziemy posiadaczami prawdy!

Nie zabrakło również pasterskiego wskazania, w jaki sposób realizować w życiu świadectwo bycia „solą ziemi i światłem świata”. - Serdeczne spojrzenie, dobre słowo, życzliwość, podany kubek wody – dziś miłość Chrystusa w taki sposób chce docierać do drugiego człowieka. Eucharystia to sakrament miłości i światła. Dzielmy się duchową mocą z niej płynącą z innymi! – zachęcał z mocą arcybiskup.

Na zakończenie Eucharystii abp Depo podziękował wszystkim obecnym na Mszy świętej wykładowcom, podkreślając, iż wspomnienie św. Tomasza jest szczególnym „świętem profesorów”.

kl. Jacek Kijas